27.01.2009 r.

Socjologiczna problematyka rozwoju agroturystyki w Koniecpolu

Problematyka rozwoju agroturystyki wiąże się z szerokim zakresem procesów zachodzących w społecznościach lokalnych, jak: modernizacja, przemiany związane z transformacją ustrojową, przemiany środowiska wychowawczego społeczności lokalnych, procesy aktywizacji i rozwoju tych społeczności, zmiany aspiracji oraz samoocenie własnej sytuacji społeczno - ekonomicznej ich mieszkańców.

Program rozwoju rolnictwa w Zjednoczonej Europie zakłada ochronę małych gospodarstw rolnych poprzez uruchomienie szeregu mechanizmów prowadzących do poprawy ich sytuacji finansowej. Proponuje się różne rozwiązania m. in. dotowanie gospodarstw, przestawienie małych gospodarstw na system rolnictwa ekologicznego.

Generalny kierunek rozwoju polskiego rolnictwa to zbliżanie go do rolnictwa krajów Europy Zachodniej. Przechodzenie na gospodarkę rynkową pokazało liczne słabe strony polskiego rolnictwa, jego nieprzystosowanie do funkcjonowania w nowych warunkach. W procesie przystosowywania powinny w rolnictwie następować zmiany zmierzające do powstawania gospodarstw o dużej wydajności pracy, dające duże dochody oraz zdolnych konkurować jakością produktów i cenami z produktami rolniczymi z Europy Zachodniej. Dotyczy to zwłaszcza małych gospodarstw, w których racjonalizacja produkcji( obniżenie kosztów, zwiększenie zysku) nie może przyczynić się do znaczącego wzrostu dochodów. Można przewidywać stopniową przebudowę struktury agrarnej polskiego rolnictwa( małe gospodarstwa rolne na zachodzie Europy to jednak gospodarstwa o zupełnie innej skali wielkości niż małe gospodarstwa w Polsce). Proces przebudowy struktury agrarnej musi zachodzić powoli, tak aby możliwe było tworzenie nowych miejsc pracy i stopniowe wchłanianie ludzi odchodzących od rolnictwa. Te nowe miejsca pracy powinny powstawać w środowisku lokalnym, w gospodarstwie, z wykorzystaniem możliwości jakie dają zasoby. Szansą aktywizowania środowiska społecznego małych miast i wsi są tzw. alternatywne źródła dochodu. Samo pojęcie alternatywne źródło dochodu, "alternatywne przedsięwzięcie" dotarło do nas z Europy Zachodniej, chociaż działalność, którą ono oznacza prowadzi u nas wiele gospodarstw rolnych. Dodatkowe przychody pieniężne z hodowli np. drobiu, królików, uprawy warzyw owoców, sprzedaży sera, jajek, mleka, masła, napraw sprzętu, szycia i inne są znane wielu rolniczym rodzinom w Polsce. Jednakże obowiązujące w przeszłości ustawodawstwo nie zawsze było przychylne tym poczynaniom. Spełniały one ważne funkcje, dostarczały bowiem dodatkowych przychodów pieniężnych budżetom rodzin a przy okazji wzbogacały w produkty rolne ubogi rynek.

"Alternatywne żródło dochodu" można rozumieć dwojako - jako uzupełnienie dochodu z gospodarstwa rolnego lub jako główne źródło dochodu. W pierwszym przypadku jest to działalność zarobkowa uzupełniająca dochód podstawowy uzyskiwany z produkcji rolniczej. Z sytuacją taką mamy do czynienia, gdy gospodarstwo prowadzone jest wprawdzie racjonalnie, ale nie zabezpiecza w pełni oczekiwanych dochodów; źródeł tych dochodów należy szukać poza obszarem dotychczasowej działalności. Z drugim przypadkiem mamy do czynienia wówczas, gdy działalność gospodarcza nowego typu prowadzona jest zamiast dotychczasowej. Jest to wówczas działalność alternatywna wobec starej działalności i przynosząca zasadniczą część dochodu. Ze względu na charakter pracy nowe przedsięwzięcie może mieć charakter typowo rolniczy (specjalizacja w uprawach lub hodowli), może być związane ze środowiskiem przyrodniczym (zbieranie ziół, jagód, grzybów, przetwórstwo, agroturystyka), może być również zupełnie niezależne od środowiska przyrodniczego lecz wynikające z tradycji kulturowych lub potrzeb środowiska lokalnego. Alternatywne przedsięwzięcie może angażować różną ilość czasu, zależnie od roli jaką spełnia w budżecie domowym, może być działalnością prowadzoną systematycznie przez cały rok lub zajęciem sezonowym.

W ostatnich latach zaobserwować można coraz większe zainteresowanie agroturystyką.

Agroturystyka jako alternatywne przedsięwzięcie jest całkiem jakościowo odmienną formą turystyki masowej, można wymienić następujące cechy różnicujące:

1. Gospodarstwo rolne i jego rytm życia - oferuje możliwości zakwaterowania, mieszkania wraz z rodziną wiejską i sposobność bezpośredniego kontaktu ze zwierzętami i działalnością produkcyjną gospodarstwa. Jest to także przyjemność korzystania ze świeżej domowej żywności.
2. Życie wiejskie - krąg wiejskich zajęć. Każda wioska czy małe miasto posiada swój unikalny charakter i osobowość. Mają swoją własną infrastrukturę usług, tj. handel, materiały, sklepy, banki, kościoły, rozrywki,itp.
3. Przestrzeń - zapewnia różnorodne atrakcje dla turystów. Przestrzeń to swoboda, świerze powietrze, czysta woda, zieleń, kwiaty, barwy natury, zapachy, dźwięki, dziedzictwo kultury i historii. Daje szanse czynnego uprawiania ćwiczeń fizycznych, czyli wszelkich sportów powietrznych, lądowych i wodnych, np. lotniarstwo, jazda rowerowa, konna, spacery, łowienie ryb, tropienie zwierzyny, zwiedzanie, aby wymienić tylko nieliczne.
4. Ludzie - mogą być najważniejszym elementem czyniącym agroturystykę niepowtarzalną i odmienną formą spędzania wolnego czasu. Poczucie swojskości , czas poświęcony turystom, gościnność i serdeczność pozostają niezatartym wspomnieniem.

Nie dziwi więc fakt - jak wykazują badania socjologiczne - że zainteresowani wakacjami agroturystycznymi szukają środowiska naturalnego, szukają relaksu i spokoju, bliskości natury, przestrzeni, wolności od tłumu i niezmechanizowanego środowiska, serdeczności i osobistego kontaktu z ludżmi. Wrasta świadomość korzystnego wpływu naturalnego środowiska dla zdrowia człowieka.

Tak więc, rozwój agroturystyki rozumianej jako szeroki zakres usług, zajęć bazujących na charakterystycznych dla danej społeczności lokalnej cechach (wartościach), które społeczność lokalna prowadzi i sprzedaje turystom, w celu zaspakajania ich potrzeb w zakresie rekreacji i spędzania wolnego czasu uwarunkowany jest przede wszystkim przez:

• naturalne zasoby i walory danego środowiska, (las, rzeka, akweny wodne, łąki, świerze powietrze) które determinują sposób życia społeczności lokalnych np. społeczność kaszubska, góralska, małopolska, koniecpolska,
• materialne zasoby kultury np. domy kultury, świetlice, muzea, stare gospodarstwa, miejsca historyczne, przykłady typowe dla danego regionu gospodarowania (np. tartaki), rzemiosło, chałupnictwo, zabytki itp..,
• "duchowe" dziedzictwo kultury, a więc język, - gwara, legendy, regionalne zespoły pieśni i tańca, obyczaje i zwyczaje, gawędy, obrządki świąteczne, wesela regionalne,, a więc szeroko rozumiana tradycja, historia i kultura danego regionu w różnych formach utrwalona i kultywowana.

Te podstawowe przesłanki istniejące obiektywnie, muszą być jednak uświadomione sobie przez mieszkańców danego regionu w kategoriach potencjalnych ofert turystycznych, aby mogły stanowić alternatywne źródło dochodu.

Wyniki badań przeprowadzonych w Koniecpolu pozwalają na stwierdzenie, że jego mieszkańcy w pełni doceniają walory przyrodnicze miasta i gminy Koniecpol oraz widzą możliwości dostosowania i przygotowania bazy kwaterunkowej dla turystów. Na podstawie zebranego materiału empirycznego, można stwierdzić, iż uwarunkowań rozwoju agroturystyki należy przede wszystkim upatrywać w sferze świadomościowej oraz stopniu posiadanej wiedzy mieszkańców badanej gminy Koniecpol w tym zakresie. I tak, ponad 98% ogółu, badanych generalnie wie co to jest agroturystyka, problem jednak, stanowi to " jak uruchomić i prowadzić takie gospodarstwo" oraz " skąd brać klientów". Tak więc, rozwój agroturystyki badani mieszkańcy w pierwszej kolejności uzależniają od: odpowiednich szkoleń w tym zakresie, akcji promocyjnych i reklamowych gminy Koniecpol , dostępności funduszy na inwestycje, wsparcia finansowego np. dogodnych warunków kredytowania tych przedsięwzięć, zorganizowanie przykładowego gospodarstwa agroturystycznego przez Ośrodek Doradztwa Rolniczego - na ten warunek rozwoju agroturystyki wskazało ponad 80% badanych. Innymi czynnikami ułatwiającymi rozwój agroturystyki wg. respondentów są: zorganizowanie imprezy turystycznej promującej walory przyrodnicze i historyczno- kulturalne Koniecpola i okolic, rozbudzenie zainteresowania taką formą działalności gospodarczej ludzi młodych, nawiązanie współpracy z innymi gminami, uświadomienie zwłaszcza ludzi młodych , że agroturystyka jako działalność gospodarcza może stać się intratnym źródłem dochodu. Dane demospołeczne takie jak : wiek, płeć czy wykształcenie nie różnicowały znacząco wypowiedzi w tym zakresie. W świetle zebranych informacji agroturystyka dla badanej populacji jest czymś co obiektywnie " gdzieś " istnieje, ale nie w Koniecpolu. Na pytanie " czy Pan/ Pani widzi możliwości rozwoju agroturystyki w Koniecpolu i jego okolicach, 100% respondentów udzieliło twierdzącej odpowiedzi jednocześnie podając uzasadnienie" przecież mamy lasy, zalew, rzekę, grzyby, spokój, ciszę, zabytki, sklepy". Ponadto, analiza zebranego materiału pozwala na stwierdzenie, że agroturystyka kojarzona jest bardziej z okazjonalnymi krótkotrwałymi wizytami gości z poza Koniecpola, głównie znajomych lub krewnych co w oczywisty sposób nie stanowi formy dochodu dla przyjmujących gości, a to jest podstawową cechę agroturystyki jako alternatywnego źródła dochodu. Wykorzystanie cennych walorów środowiskowych Koniecpola poprzez rozwój przedsięwzięć agroturystycznych, może przyczynić się w znacznym stopniu do rozwoju aktywizacji społecznej.

Dr Andrzej Kowalczyk