Koniecpol 22.01.2009 r.

Termin zmiana społeczna jest terminem stosowanym w socjologii do opisu i wyjaśniania zjawisk modyfikujących relacje międzyludzkie oraz kulturowe wzory zachowań, zaś termin zmiana kulturowa jest terminem stosowanym na gruncie antropologii kulturowej. Ponieważ społeczeństwo i kultura to nierozerwalny, wspólny wymiar życia społecznego, częściej mamy do czynienia z pojęciem zmiany społeczno- kulturowej w różnych jej społeczno systemowych odmianach.

Wszystkie społeczności są poddane zmianom społecznym, ale mogą być w różnym stopniu świadome tych zmian . Stąd też społeczności mogą być charakteryzowane poprzez same zmiany, ich stopnia i zakresu oraz kierunki tych zmian. Działania jednostek, organizacji i ruchów społecznych mają duży wpływ na charakter zmian, są ich katalizatorem. Działania jednostek odbywają się jednakże w danym kontekście kulturowym, świadomościowym, funkcjonujących instytucji, mających związek z przeszłością. Kontynuacja społeczna nie oznacza braku zmiany społecznej tzn. sytuacji w której aspekty życia społecznego pozostają w formie niezmienionej, ponieważ zmiana społeczna jest immanentną ciągłą cechą wszystkich społeczności. Jednakże, w społecznościach istnieją struktury, które niejako z natury są oporne na zmiany i w tym sensie można o nich mówić jako o kontynuacji społecznej.

Jednostki w społecznościach w mniejszym lub większym stopniu potrzebują kontynuacji społecznej w zależności od wieku, płci, poziomu wykształcenia, zamożności, zakresu zainteresowań itp. Nawet np. tak podstawowe instytucje jak rodzina, prawo, podlegają zmianom, chociaż reprezentują ciągłość społeczną. Rodzina zawsze była i jest podstawowym fundamentem życia społecznego i stanowi grupę pierwotną w procesach wychowania i socjalizacji ale w wyniku zmian społeczno- kulturowych np. role socjalizacji i wychowania przejmują inne instytucje, zmienia się styl życia rodziny, ulegają przewartościowaniu społeczne role kobiet w rodzinie itd. Zmiany społeczno - kulturowe są analizowane m. in. w kontekście wzorów zachowań, indywidualnych systemów wartości jednostek , które dają jednostkom poczucie bezpieczeństwa i kontroli, stąd też nie dziwi bardzo wysoka korelacja pomiędzy stopniem i zasięgiem społeczno- kulturowej zmiany a stopniem oporności na nią. Zorganizowane formy działania społecznego w środowiskach społeczności lokalnych mogą spełniać bardzo pozytywną rolę w osiąganiu pożądanych zmian i celów środowiskowych, lub przeciwstawić się niepożądanym lub wręcz szkodliwym skutkom zachodzących zmian i procesów.

Pomocą w realizacji tych celów może być metoda organizowania społeczności lokalnych oparta na bezpośrednim doświadczeniu i potrzebach ludzi mieszkających na danym terenie, po uprzednim ich rozpoznaniu, dokonując analizy warunków społecznych i materialnych mieszkańców danego rejonu. Przeanalizowane dane mogą stanowić podstawę do tworzenia programów działania, nastawionego na zaspokojenie potrzeb środowiska lokalnego przy wykorzystaniu jego sił i zasobów np. ośrodków kultury, ośrodków pomocy społecznej, szkół, organizacji społecznych , wolontariatu, współpracy z innymi krajowymi i zagranicznymi społecznościami lokalnymi mającymi już dorobek w tym zakresie, czy też organizacjami ponadlokalnymi. W ten sposób organizowanie środowiska lokalnego może stanowić swego rodzaju sztukę planowania stosunków społecznych, form zaradności rozwiązywania problemów indywidualnych i środowiskowych, form samopomocy oraz uczenia nowych ról społecznych w życiu wspólnoty.

Andrzej Kowalczyk