08.03.2007 r.

Z ludowym przytupem -
dzieje zespołu "Chrząstowianki".

Zespół Chrząstowianki powstał w 1979 roku podczas Dnia Kobiet zorganizowanego przez Koło Gospodyń Wiejskich w Miejskim Ośrodku Kultury Sportu i Rekreacji w Koniecpolu. W spotkaniu, w którym uczestniczyło 40 kobiet i kilku mężczyzn panie Danuta Marchewka, Wanda Kurpios i Barbara Tatarek podjęły decyzję o założeniu zespołu ludowego. Pomysł ten zrealizowały dzięki pomocy dyrektora MOK-SiR-u pana Stefana Sygita. Nowo powstały zespół nazwany został "Chrząstowianki".

Początkowo powstała grupa wokalna, której patronowało miejscowe Koło Gospodyń Wiejskich. Z czasem, gdy zespół zaczął się rozrastać pojawiła się kapela w skład, której wchodzili Ryszard Strojec - akordeon, Stanisław Królicki- saksofon, Wiktor Kotlarek - skrzypce, Mirosław Znojek - bęben. Jej założycielem i pierwszym nauczycielem był pan Henryk Kępski - ówczesny dyrektor Szkoły Podstawowej nr 2 w Koniecpolu grający na akordeonie.

Tak o Henryku Kępskim wypowiadał się Stefan Sygit w Gazecie Częstochowskiej z 1994 roku. Zespół pod kierunkiem Henryka Kępskiego z ochotą bierze się do pracy i już po ośmiu miesiącach wziął udział z sukcesem w swym pierwszym publicznym występie podczas Przeglądu Śpiewaczego w Lelowie, zajmując III miejsce. W rywalizacji brało udział 17 zespołów folklorystycznych.

Lelów 1979 rok od lewej: Lucyna Musiał, Zofia Królicka, Janina Kowalczyk, Danuta Marchewka, Jan Sobala, Wanda Kurpios

Początkowo grupa spotyka się spontanicznie w zależności od potrzeb, głównie przed uroczystościami, na których zespół koncertował. Podbudowany swoim sukcesem, zespół liczący wówczas 37 osób bierze udział w licznych akademiach, przeglądach, dożynkach, świętach państwowych i kościelnych.

Strój "Chrząstowianki" - rys. Leny Sobalak, uczennicy kl. I Zespółu Szkół SP nr 2 w Koniecpolu

Od samego początku istnienia zespołu, "Chrząstowianki" identyfikowały się strojem ludowym. Strój ten był letni i zimowy. Strój letni składał się z białej bluzki z rękawem 3/4 z haftowanym kołnierzykiem, spódnicy w kwiaty ozdobionej zielono - żółtą pasmanterią, białej halki z płótna ozdobionej koronką, kamizelki, białego fartuszka wyszywanego na dole. Buty czarne wysokie na obcasie, sznurowane z przodu. Czerwone korale - trzy wiązki. Chusta czerwona w kwiaty z frędzlami. Strój zimowy to biała bluzka z długim rękawem, gruba spódnica z wełny w kolorowe pasy czerwono-popielate, obszyta kolorową pasmanterią. Biały fartuszek haftowany, potrójne korale, chustka czerwona w kwiaty. Buty czarne wysokie na obcasie, sznurowane z przodu.

Przed pałacem 1986 rok wyjazd na przegląd zespołów ludowych do Lelowa stoją od lewej: Krystyna Wybrańska, Barbara Kowalczyk, Wanda Kurpios, Janina Kowalczyk, Zofia Królicka, Eugenia Krzywańska, Danuta Marchewka II rząd: Lucyna Musiał, Krystyna Kochanowska, Danuta Mruk, Janina Kabała, Kazimiera Kaczyńska, Maria Bednarek, Teresa Machera, Barbara Tatarek III rząd: Józef Tatarek, Stanisław Kaczyński, Jerzy Sobala, Stanisław Krzywański, Jan Sobala, Waldemar Marchewka

Pierwszy repertuar ściśle związany był z Koniecpolem i okolicą. "Chrząstowianie" twierdzą, że przede wszystkim starają się odtwarzać te utwory, które towarzyszyły ich przodkom w polu, zagrodzie, przy zabawie, w życiu codziennym.

"Lasku koniecpolski"

Lasku koniecpolski co latem zakwitos,
wszystkich naszych gości swą zielenią witos.
To i hola, hola, la ....
Jak koniecpolanka spojrzy na chłopaka?
to na jego ocka opadnie pomroka
To i hola ...

"Jestem z Koniecpola"

Jestem z Koniecpola w okienecku stoję,
bo mi się za lasy,
bo mi się za lasy,
chłopcy podobają.
Chcę chłopca z Chrząstowa, co ma koni tuzin,
by mnie mógł w niedzielę,
by mnie mógł w niedzielę,
do kościoła wozić.

Czasami także wykonują piosenki, do których słowa układają członkowie zespołu.

"Ziemia chrząstowska" - autor Witold Kotlarek

Ziemio chrząstowska,
ty ziemio ojczysta,
kto ciebie pokocha,
taz miłość jest czysta.
Ta miłość jest czysta,
jak źródlana woda.
Ziemio ma chrząstowska,
ty jesteś wciąż młoda ...

W 1985 roku ze względu na stan zdrowia z zespołu odchodzi pan Henryk Kępski a jego miejsce zajmuje akordeonista Ryszard Strojec, który od 1988 r. opiekuje się śpiewaczkami i kapelą.

Zespół spotyka się regularnie, co owocuje podniesieniem poziomu artystycznego i coraz częściej występuje poza granicami gminy: w Lelowie, Włoszczowie, Przyrowie, Częstochowie i Kłobucku. Były to różnego rodzaju przeglądy, festiwale i konkursy.

Ulesie 1988 rok Kazimiera Kaczyńska, Stanisław Królicki, Wanda Kurpios, Jerzy Sobala, Barbara Kowalczyk, Janina Kowalczyk, Zofia Królicka, Danuta Marchewka, Danuta Mruk, Janina Kabała

W 1994 roku w skład zespołu wchodzili: Danuta Marchewka, Wanda Kurpios, Barbara Kowalczyk, Zofia Królicka, Janina Kowalczyk, Janina Kabała, Krystyna Gwara, Jadwiga Kucharek, Krystyna Nowak oraz panowie Wiktor Kotlarek, Marian Baniak, Stanisław Królicki i Mieczysław Znojek. W czasie swojej działalności zmieniali się nie tyko instruktorzy, ale także zmieniał się skład zespołu. wynikało to z powodów zdrowotnych oraz rozmaitych obowiązków. W zespole także tańczyli i śpiewali: Krystyna Wybrańska, Eugenia Krzywańska, Kazimiera Kaczyńska, Krystyna Kochanowska, Maria Bednarczyk, Danuta Mruk, Agata Krzywańska, Barbara Wylęgła, Helena Dusza, Krystyna Bebel, Lucyna Musiał, Felicja Zatońska, Teresa Machera, Zofia Kaczmarzyk, Józef Tatarek, Stanisław Krzywański, Stanisław Kaczyński, Waldemar Marchewka, Jan i Jerzy Sobala, Mieczysław Sobala.

Po odejściu z zespołu Henryka Kępskiego "Chrząstowianki" koncentrują swoją działalność na obrzędach przedstawiając scenicze obrazy "Andrzejek", jasełek, plecenia koszyków, kiszenia kapusty, wiejskiego wesela, oczepin, darcia pierza, pieczenie chleba, Herody itp. Biorą udział w licznych przeglądach poza granicami gminy a także organizują własne przeglądy w Ośrodku Kultury Sportu i Rekreacji w Koniecpolu w ramach Jurajskiego Przeglądu Zespołów Ludowych "Obrzędy, zwyczaje, tradycje".

Kiedrzyn 1994 rok

Kiedrzyn 1994 rok Barbara Kowalczyk, Danuta Marchewka, Zofia Królicka, Jadwiga Nowak, Janina Kowalczyk, Krystyna Gwara, Janina Kabała, Krystyna Nowak, Wanda Kurpios, Teresa Machera, Stanisław Królicki, Ryszard Strojec, Wiktor Kotlarek, Marcin Baniak, Mieczysław Znojek

Do zespołu wówczas przychodzi Edward Goryl muzyk z Luborczy grający na akordeonie. Kultywując obrzędy, takie jak "Swaty", "Kiszenie kapusty", "Kolędnicy", "Pieczenie Chleba", "Herody", "Darcie Pierza" zespół odnosi wiele sukcesów.

Nagrody i wyróżnienia:

• Udział w IV Festiwalu Zespołów Ludowych i Folklorystycznych woj. Częstochowskiego Kłobuck 1996 r.
• Udział w V Festiwalu Zespołów Ludowych i Folklorystycznych woj. Częstochowskiego Kłobuck 1998r.
• Nagroda Dyrektora Wydziału Kultury i Sztuki Urzędu Wojewódzkiego dla p. Barbary Kowalczyk Częstochowa 1989 r.
• Nagroda Starosty Częstochowskiego w dziedzinie kultury i sztuki za rok 2002.

Festiwal zespołów ludowych - Kłobuck 1990

Przegląd obrzędów - Bukowina Tatrzańska na zdj. Aneta Kowalczyk c. Barbary Kowalczyk

Udział zespołu w dożynkach:

• 2002 r. Mykanów - III miejsce dla zespołu ludowego "Chrząstowianki" w konkursie wieńców dożynkowych.
• 2003 r. udział w VI Jurajskim Przeglądzie Zespołów Ludowych "Obrzędy, zwyczaje, tradycje.
• 2003 r. Złoty Potok - udział w Konkursie Wieńców Dożynkowych
• 2004 r. Koniecpol - udział w Konkursie Wieńców Dożynkowych
• 2005 r. Starcza - udział w Konkursie Wieńców Dożynkowych

Dożynki 2000 rok

Dożynki 2001 rok

Dożynki w Przyrowie 2001 rok

Dożynki Powiatowe 2004 rok

Dożynki Powiatowe 2004 rok

Dożynki Gminne w Koniecpolu 2004 rok

Udział w imprezach środowiskowych:

• 2004 i 2005 r. konkurs historyczny o Koniecpolu "Czy znasz historię Koniecpola"

Gminny Konkurs Wiedzy o Koniecpolu styczeń 2004 rok

Obecnie zespół liczy 7 osób i nadal bierze udział w różnych uroczystościach środowiskowych.
W skład zespołu wchodzą:

1. Barbara Kowalczyk
2. Wanda Kurpios
3. Kazimiera Kaczyńska
4. Jadwiga Nowak
5. Krystyna Gwara
6. Aneta Kowalczyk
7. Jowita Żyła

• Podczas przeglądu odbywającego się w Lelowie zespół tańczy i śpiewa a tu nagle jednej z pań spada halka. Pani się nie przejmuje i z uśmiechem na twarzy kończy występ.


• Podczas uroczystości dożynkowych w Rudnikach jeden z panów wpada w szczelinę między ścianą a schodami. Wpada głową w dół a nogami macha u góry. Wszyscy rzucają się na pomoc wyciągając pana za nogi i pasek u spodni a następnie jak gdyby nigdy nic zespół kończy występ.
• Gdy zespół występował w Chorzowie przedstawiając jeden ze zwyczajów "Kiszenie kapusty" potrzebna była postać pijanego chłopa. W postać tą wcielił się kierowca, który woził zespół na imprezy. Pijany chłop wraca do domu a następnie depcze kapustę. Po występie zespół pakuje się do autobusu, kierowca siada za kierownicą i próbuje odjechać. Wówczas jeden z widzów wypada na drogę i zastępuje ją krzycząc "pijany a jedzie, wołać policję".

Przegląd obrzędów - Bukowina Tatrzańska na zdj. Waldemar Marchewka

• Podczas "Przeglądu śpiewaczego" odbywającego się w Kłobucku zespół wychodzi na scenę, zaczyna występ. Zespół śpiewa inne piosenki a kapela gra inne. Zespół został zdyskwalifikowany.
• Wracając z występu dla emerytów w Kłobucku zespół zatrzymał się po drodze, aby rozprostować nogi. Podczas przystanku kapela zaczęła grać a panie z zespołu śpiewać i tańczyć. Jadące samochody jeden po drugim zaczęły się zatrzymywać i dziwić, co się takiego dzieje. Wówczas jeden z kierowców krzyknął "Cyganie tańczą, cyganie".
• Po udanym występie w Kłobucku wszyscy siedzą w autokarze czekając na jednego z muzykantów, który się spóźnia. Wysłano drugiego, aby poszukał kolegę, jednak i on nie przychodził. Po dwóch godzinach oczekiwania "zguba" powraca uśmiechnięta. Okazało się, że bardzo spodobała mu się jedna pani z innego zespołu i zaprosił ją na kawę do kawiarni zapominając o całym świecie i reszcie oczekującego go zespołu.

Jedzie dziewczę z Chrząstowa,
pod sukienką coś chowa.
Na sukience fartuszek,
a na głowie wianuszek.

W tym wianeczku jej ładnie,
Kto ten wianek ukradnie,
Lecz wianeczek zgubiła,
Gdy w Pilicy się myła.

Nad Pilicą chłopak był,
I wianeczek wyłowił,
Gdzie w Pilicy się myła,
I wianeczek zgubiła
Nad Pilicą jest kładka,
A z panienki mężatka.

Dzisiaj piosenki "Chrząstowianek" śpiewa najmłodsze pokolenie na różnych uroczystościach szkolnych i środowiskowych.

Uczennice Zespołu Szkół SP nr 2 w Koniecpolu podczas uroczystości 870 rocznicy Chrząstowa

W pracy wykorzystano wspomnienia i zdjęcia członków zespołu. Dziękujemy bardzo pani Barbarze Kowalczyk i pani Wandzie Kurpios za udostępnienie materiałów.
Ze względu na brak informacji dotyczących zespołu "Chrząstowianki" przepraszamy bardzo za ewentualne nieścisłości w przedstawionym materiale.

Opracowały: Bożena Stypka Agnieszka Sobalak