09.01.2008 r.

Z rodu Koniecpolskich

Koniecpolscy byli potomkami komesa Mściwoja, kasztelana sandomierskiego 1222?-1227, woj. wiślickiego 1228/9, kasztelana oświęcimskiego 1234/5, wojewody łęczyckiego 1239-1241, woj. krakowskiego, 1241-1243, ponownie woj. łęczyckiego 1243-1247 i kasztelana wiślickiego 1248-1250.

Dobra Mściwoja rozproszone były na terenie Małopolski i Łęczyckiego. Gniazdem rodowym Koniecpolskich był Chrząstów, położony w ziemi sandomierskiej, po drugiej stronie Pilicy, rozgraniczając Sandomierskie i Sieradzkie.

Szymczakowa opisuje, że wstąpienie na tron Wł Jagiełły powoduje zmianę układów sprawowania urzędów w Łęczyckiem i Sieradzkiem.

W XIV i XV stuleciu pierwszoplanową rolę w Sieradzkiem odgrywali Zarębowie z Kalinowy, dostępujący godności kasztelańskich i wojewodzińskich. W końcu XIV w konkurentami do najwyższych godności ziemskich stali się Koniecpolscy, potomkowie możnowładczego rodu Pobogów, wysuwający się na czoło elity feudalnej w Sieradzkiem.

Genealogię interesujących nas Koniecpolskich otwiera Jakub ur ok. 1362, wg J. Bieniaka był on wnukiem Przedbora, starosty kujawskiego1348-1368, po jego synu nieznanym z imienia, który dziedziczył Koniecpol. Krewnymi Koniecpolskich, dziećmi Przedbora z innej żony, byli dziedzice Radoszewnicy i Rędzin oraz Giebła.

Jakub

Po raz pierwszy w źródłach pojawia się 5 XI 1386., kiedy jego spór z bliżej nieznaną Dobrochną odesłany został przed sąd sieradzki do Krakowa na najbliższe roki pod przewodnictwem króla. Nie znamy ciągu sprawy.

Już wtedy Jakub pisał się z Koniecpola, co wskazuje, że tam znajdowała się jego rezydencja.

Z jego procesów dowiadujemy się o majętnościach: posiadał wieś Januszowice pod Krakowem, Deszno k. Jędrzejowa, w spadku po Przedborze przejął zastaw w Nakle, Witowie wraz z młynem Hartmańskim, karczmą i borem Żary, w wysokości 150 grzywien. W 1399 kupił za 1000 grzywien Nakło i Witów od Klichny, żony Imrama z Witowa. Wraz z Nakłem uzyskał połowę prawa patronatu tamtejszego kościoła. W 1425 posiadał je do spółki z Prędotą z Nakła, podczas gdy drugą połowę trzymali: Mikołaj z Tęgoborza, Piotr z Dąbrowna i dziedzice z Turzyna.

Główne posiadłości Jakuba stanowił klucz koniecpolski uformowany już w XIV w. Składał się ze wsi Koniecpol i fortalicji, wsi Łysiny, Stanisławice w Sieradzkiem oraz Chrząstowa w Sandomierskiem.

W 1398 nabył kompleks wielgomłyński od Ofki, córki Zbigniewa z Wielgomłynów i jej męża Jana ze Szczękocin.

W skład jego majątku wchodziły także Żarczyce k. Małogoszczy w z sandomierskiej, dla których uzyskał w 1403 prawo niemieckie.

Za 200 grzywien w 1417 kupił wieś Smotryszów. 1429 zakupił za 320 grzywien Rokszyce.

Jakub prowadził nieliczne sprawy finansowe w sądach sieradzkich, np. w 1427 pozwał Jana z Wilamowa o skarb wartości 2000 grzywien. Sąd jednak oddalił jego roszczenia. Sprawa do końca jest nie jasna, nie wiadomo o jakie zobowiązania chodzi. Wilamowscy to rycerze pasowani należeli do zamożnej szlachty. (inne transakcje - 1428 pożyczył 105 grzywien od Klemensa z Bechcic).

U schyłku życia dostał od króla nagrodę za wieloletnią służbę. W 1428 Jakub, jego żona Kochna oraz synowie Jan i Przedbór, otrzymali zgodę na wykup tenuty (dzierżawa dóbr królewskich) lelowskiej składającej się z miasta Lelowa i wsi: Staromieście, Ślęzany, Bliżyce, Dzibice, Sokolniki. Jednocześnie król nadał na niej dożywocie wszystkim wymienionym osobom zachowując dla ich spadkobierców prawo do zwrotu 400 grzywien sumy zastawnej. W uzasadnieniu nadania król podkreślił także zasługi Kochny w wychowaniu i edukacji synów królewskich.

Oprócz rezydencji w Koniecpolu Jakub utrzymywał dom w Krakowie, gdzie zatrudniał liczną służbę: m.in. dworników, cieśli. Musiał mieć stałą siedzibę w mieście gdzie skupiało się życie polityczne kraju.

Karierę polityczną zaczął na dworze Władysława Jagiełły i Jadwigi.

W 1393 roku objął urząd wojewody sieradzkiego, który sprawował do końca życia. Osobliwość tej nominacji, że otrzymał wyższe dostojeństwo w ziemi bez wcześniejszego piastowania w niej jakiegokolwiek urzędu ziemskiego, co świadczy o o wielkim zaufaniu Jagiełły do niego. W zjednoczonym państwie wojewodowie znajdowali się w grupie najbliższych współpracowników królewskich. . Mieli istotny wpływ na politykę zagraniczną księstwa. Stanowili jednocześnie zespół narady i wykonawczy. Spełniali misje dyplomatyczne, plany wojenne i pokojowe.

Funkcja doradców wymagała stałej obecności wojewodów przy władcy, z którym odbywali objazdy po kraju celem kontroli sądownictwa i administracji lokalnej. Obrazuje to korespondencja, w ciągu 36 letniego urzędowania tylko 11 dokumentów wystawiono w Sieradzkiem, przy czym w większości są to dokumenty królewskie. Jakubowi z Koniecpola podlegało także sądownictwo, pod nim było dwóch sędziów, którzy mu podlegali, niejaki Strzeszek i Mikołaj.

Jako wojewoda musiał zasiadać na wiecach, zajmował pierwsze miejsce wśród asesorów. Od 1425 obecność wojewody na wiecach jest obowiązkowa, a w razie nieobecności musiał wyznaczać następcę. Również od 1425 odnotowujemy równorzędną pozycję wojewody ze starostą. Tylko raz Jakub zajął pierwsze miejsce na wiecu podczas nieobecności starosty, którego notabene zastępował.

Wojewoda i kasztelan mieli funkcje zastępcze księcia.

Niewątpliwie Jakub był głównym filarem stronnictwa projagiełłowego w ziemi sieradzkiej, którą udało się utrzymać w rękach Andegawenów, podczas gdy sąsiednia ziemia łęczycka wsparła księcia mazowieckiego Siemowita IV, konkurenta Jagiełły do tronu polskiego.

Można powiedzieć, że Jakub należał do grona osób tworzących ścisłą radę królewską, o czym świadczy jego obecność na 157 dokumentach wystawionych przez Jagiełłę.

Jakub uczestniczył we wszystkich ważniejszych wydarzeniach politycznych:

• 1401 - był na zjeździe w Radomiu, na którym ustalono nowy stosunek prawno-polityczny Królestwa i Litwy.
• 1403 - świadkował na dokumencie Witolda przyrzekającego, że nie zawrze przymierza z Krzyżakami bez woli i rady króla Jagiełły w Lublinie.
• 1404 - brał udział w rokowaniach polsko-litewskich z przedstawicielami Zakonu w Raciążku.
• 1409 - podczas tradycyjnego objazdu Wielkopolski przez Jagiełłę, Jakub złożył pisemną przysięgę wierności królowi i Koronie - w obliczu spodziewanej wojny z Zakonem. Ta deklaracja nabiera znaczenia gdy przypomnimy, że brał udział w 1404 w Raciążku jako negocjator, Polska zaś w wypadku najazdu Krzyżaków na Litwę łamała warunki pokoju.
• 1409 - uczestniczył w zjeździe w Łęczycy gdzie zapadła decyzja o wojnie.

W wielkiej wojnie z Zakonem wystawił własną chorągiew, która walczyła pod Grunwaldem pod jego znakiem Pobóg.

W dokumencie wystawionym przez Jagiełłę w Nieszawie 9 XII 1410 wymieniony został wśród gwarantów uzgodnionego zawieszenia broni kończącego działania wojenne.

Po wojnie król wielokrotnie wyznaczał Koniecpolskiego do egzekwowania warunków traktatu pokojowego.

30V1411 w Szeszupie na Litwie król wystawił min Jakubowi upoważnienie do pobrania odszkodowania od Zakonu za wydanie jeńców i zamków. Pełnomocnicy odebrali 2o tyś szerokich groszy praskich.

W ostatnim dokumencie nazwany został starostą krakowskim, jest to ewidentna pomyłka, albowiem Jakub w latach 1409-1418 był starostą brzesko-kujawskim.

Na mocy traktatu Z. Luksemburczyka z 1412 Zakon winien zapłacić 100 tyś kop groszy praskich w przeciwnym razie Nowa Marchia wraz z Drezdenkiem miała być przekazana Polsce. Srona polska przygotowała dokument na sumę 39100 kop groszy czeskich. Poręczycielami króla polskiego byli dostojnicy min Jakub.

W X 1413 Jakub był w Horodle gdzie uregulowano stosunek prawny Polski i Litwy na nowych zasadach. Panowie polscy przyjęli do swych herbów bojarów litewskich. Jakub użyczył swego herbu Pobóg bojarowi Rało.

1414 brał udział w wojnie głodowej z Zakonem. Król wyznaczył go wraz z innymi doradcami gdzie pośpiesznie zawarto rozejm brodnicki.

Jakub został niemal stałym reprezentantem Polski we wszystkich rokowaniach z Krzyżakami.

• 1416 - wymieniony jako gwarant w umowie zawartej w Inowrocławiu przedłużającego rozejm brodnicki.
• 1417 korespondował z wielkim mistrzem w sprawie uwolnienia ziemianina dobrzyńskiego Bartosza z Kiełpina. Niewątpliwie musiał się cieszyć pewnym mirem u władz Zakonu ponieważ ta sprawa nie podlegała jego jurysdykcji a staroście brzesko-kujawskiemu.
• 1419 - bierze udział w wojnie, jego obecność poświadczona w obozie pod Czerwińskiem, kiedy świadkował w dokumencie Jagiełły i Witolda w sprawie przymierza z państwami unii kalmarskiej.
• 1422 - wymieniony jako jeden z gwarantów traktatu pokojowego nad j. Mełno.

Był jednym z najlepszych znawców problematyki krzyżackiej, złożył w Niepołomicach zeznania w procesie Polski z Zakonem jako 22 świadek.

• 1424 brał udział w naradach króla w Jedlni. Brał także udział w koronacji królowej Zofii. Na dworze królowej przyjął funkcję ochmistrza. Powierzenie odpowiedzialności za dwór młodej królowej świadczy o przynależności do grupy osób popierających litewskie małżeństwo Jagiełły.
• 1426 udział w Łęczycy poświęcony sprawom następstwa tronu, gdzie doszło do jawnego zatargu z częścią rady, gdy Jagiełło odmówił potwierdzenia praw i przywilejów szlacheckich.
• 1427 w Horodle dochodzi do spotkania Jagiełły z Witoldem, nie wiemy czy Jakub brał w nim udział, ale sprawa dotyczyła plotek na temat królowej. Jedną z osób podejrzanych o kontakty z królową był Jan Koniecpolski syn Jakuba. Stroną szkodzącą królowi był Zbigniew Oleśnicki, Zakon i książęta mazowieccy. Skoro uderzono oskarżeniami w Koniecpolskiego prawdopodobnie Jakub mógł znajdować się w obozie przeciwnym. Sprawa jednak nie zachwiała zaufania Jagiełły do wojewody sieradzkiego. Kochna, żona Koniecpolskiego, złożyła przysięgę oczyszczającą królową. Rok później cała rodzina, łącznie z Janem, dostała wspomniane starostwo lelowskie.

Jakub od tego momentu coraz rzadziej przebywał przy królu, a częściej w Sieradzkiem.

Po raz ostatni wspomniany został 14 V 1430 w Krakowie. Zmarł przed 21 VIII, albowiem Wawrzyniec Zaręba był już wtedy kasztelanem sieradzkim.

Należał do benefaktorów (fundatorów) uniwersytetu krakowskiego.

Choć nic nie wiadomo o studiach jego synów, to jednakże Jakub nie osiągnąłby urzędu kanclerza koronnego, gdyby nie posiadał wyższego wykształcenia.

Możemy domyślać się, że wraz z synami królewskimi dorastali synowie Jakuba Koniecpolskiego, Jan i Przedbór, których matka była ochmistrzynią królewiczów.

Kochna - żoną Jakuba była Kochna, Konstancja. W literaturze przyjmuje się, że była Węgierką i przybyła wraz z Jadwigą Andegawenką. Hipoteza opiera się tylko na podobieństwie imienia żony Jakuba z imieniem Czochny, dwórki królowej wspomnianej w 1394. Nie ma jednak żadnych dowodów. Zm w 1449. Dziećmi Jakuba i Konstancji byli: Szymon, Jan Taszka, Przedbór oraz Konstancja.

Szymon

Uważany za najstarszego syna zm przed 1428 ponieważ nie został wymieniony w dokumencie nadania Lelowa. Zm bezdzietnie.

Jan Taszka

Źródła wymieniają go w 1426.

Służba na dworze królowej przysporzyła mu kłopotów. J. Długosz opisując wydarzenia zjazdu we wrześniu 1427 bw Horodle podał jako główny temat obrad oskarżenie królowej Zofii o niegodne związki z niektórymi rycerzami, wśród których wymienia Jana Koniecpolskiego. Jedynie jemu i braciom Szczekockim udało się zbiec i uniknąć kary. (Musiała więc być niezła afera). Piotr Woda ze Szczekocin uciekł na dwór Z. Luksemburczyka, wziął udział w wojnie z Turkami, dostał się do niewoli skąd wykupił go król węgierski. Nie wiemy czy losy Jana były podobne. W każdym bądź razie był w 1428 w Nowym Mieście Korczynie, gdzie wraz z rodzicami i bratem otrzymał starostwo lelowskie.

Jego przydomek Taszka można łączyć z taszką, czyli ochroną uda w postaci metalowej płytki doczepianej do fartucha folgowego. Przydomku używał jako młody człowiek, przed objęciem funkcji kanclerza. Przylgnął jednak na stałe.

Karierę rozpoczął w kancelarii królewskiej 1 1427 był już relatorem dokumentu królewskiego. Po skandalu pojawia się u boku króla w 1430. w 1431 wymieniony z tytułem sekretarza i doradcy Wł Jagiełły

1433 - mianowany kanclerzem królestwa za wsparciem prawdopodobnie Oleśnickiego.

Król darzyć musiał sympatią synów Jakuba, czego mogą dowodzić nadania.

• 1431 otrzymał miasto Kulików oraz wsie: Zboiska, Międzyhorce, Milatyn. Dysponował dużymi pieniędzmi skoro kupował całe wsie. 1436 Karniów k. Krakowa za 1400 grzywien, 1438 za 250 grzywien część Łuczyc k. Karniowa.
• Jednak majątek pomnaża za Władysława III uzyskując korzystne zapisy za pożyczki udzielane królowi na potrzeby wojny.
• 1441 otrzymał dom na wzgórzu wawelskim.
• 1442 król zapisał mu 1000 grzywien na mieście Żuków i wsiach Żukocin i Bohorodyczyn, 400 grzywien na wsi Bortatyn na Rusi.
• 1443 nabył za 1200 Górkę Kościelnicką i Mikluszowice k. Krakowa.
• 1444 zakupił wójtostwo sieradzkie z wsią Wiechucice za 1100 florenów węgierskich.
• 1450 od Kazimierza Jagiellończyka otrzymał Tuligłowy w ziemi przemyskiej.
• 1451/2 był starostą dobrzyńskim.

• Skupowął domeny królewskie, min. Sokołów i powiększał własne dziedzictwo, zakupił 1452 Rusiec, Wolę Wiązową i Kuźnicę, 1453 za 900 grzywien części w Przegorzałach i Woli Chełmińskiej k. Krakowa.
• Był kanclerzem 3 królów i uczestniczył w najważniejszych wydarzeniach politycznych.
• Prawdopodobnie był świadkiem śm Jagiełły.
• 1434 posłował do ZL do Preszburga z prośbą o rękę wnuczki cesarza, a córki króla Czech Albrechta dla Władysława. Nie doszło jednak do porozumienia.
• Prawdopodobnie w obozie Oleśnickiego na co wskazują jego działania.
• Świadczy o tym zamach na Koniecpolskiego zorganizowany przez Spytka z Melsztyna na zjeździe w Nowym Mieście Korczynie w V 1439.
• Był pomysłodawcą mariażu Wł III z siostrą Fryderyka ks saskiego, koncepcja sojuszu przeciwko Albrechtowi Habsburgowi niezrealizowana.
• 1439 udział w rozmowach pol-czes mających osadzić Kazimierza Jagiellończyka na tronie w Pradze.
• Z oleśnickim i możnowładcami małopolskimi był organizatorem i wykonawcą przymierza pol-węg skierowanego przeciwko Turkom i Tatarom.
• Z kasztelanem sandomierskim prowadził rozmowy z ambasadorami węg w sprawie elekcji Wł III na tron węg.
• Był świadkiem tej koronacji w 1440 w Białogrodzie. Przebywał u boku króla przez cały okres wojny domowej na Węgrzech. Prwdp brał udział w bitwie pod Warną.
• Posłował na Litwę w celu skłonienia Kazimierza do przyjęcia tronu. Prwdp wtedy odsuwa się od stronnictwa Oleśnickiego, a zbliża do stronnictwa królowej Zofii.
• Cały czas pracuje w kancelarii królewskiej.
• 1448 w imieniu króla przyjmował hołd wojewody mołdawskiego Piotra w Kamieńcu Podolskim.
• 1453 przewodził poselstwu polskiemu we Wrocławiu, które prowadziło rozmowy z delegacją ces Fryderyka III w sprawie małżeństwa króla Kazimierza z Elżbietą, c Albrechta Habsburga, siostrą Włądysława króla Czech i Węgier.
• Poparł króla w sprawie pruskiej. Relacjonował dokumenty inkorporacji Prus do Korony.
• To Jan wraz z bpem poznańskim Andrzejem Bnińskim przyjęli przysięgę od dostojników świeckich i duchownych oraz przedstawicieli miast pruskich.
• 1454 uczestniczył w bitwie pod Chojnicami, z której ledwo uszedł z życiem
• 1443 nominacja na starostę sieradzkiego, 1451 występuje jako starosta dobrzyński.
• Jan zmarł 26 III 1455 taką datę podano na spiżowej płycie nagrobnej w Wielgomłynach ufundowaną przez wdowę i syna Jakuba po 1475.
• Żoną Jana była Dorota, c woj. sandomierskiego Dobiesława z Oleśnicy i Sienna i katarzyny z Goraja, siostra rodzona Jakuba, abpa gnieźnieńskiego i stryjeczna kardynała Oleśnickiego. Po śm Dorota przejęła starostwo sieradzkie wraz z synami. Zmarła przeżywszy wszystkie swe dzieci przed 1498.
• Synami Jana Taszki i Doroty byli: Jakub, Jan i Przedbor.

Przedbor

Po śm ojca odziedziczył kompleks koniecpolski, tj fortalicję (mała drewniana warownia, gł z drewna), wieś Koniecpol, Stanisławice, Łysiny, Luborczę, Chrząstów, Wąsosz.

29 XII 1442 uzyskał prawo do założenia miasta na terenie Koniecpola lub Ołudzy.

Największe majątki znajdowały się poza ziemią sieradzką, składała się na nią ojcowizna w okolicy Krakowa: Lusina, Pękowice, Januszowice, karczma Chochoł. Za udział w wojnie przeciwko wdowie po Albrechcie Elżbiecie na Węgrzech otrzymał liczne zapisy królewskie w Przemyślu, Mościskach, Niżankowice i Drohobycz oraz 11 wsi.

1443 za pożyczenie 3000 florenów królowi wziął w zastaw żupy przemyskie.

Od króla Kazimierza otrzymał Przedbor w dzierżawę Teratyn z wsiami w ziemi chełmińskiej za pożyczki udzielone na wojnę pruską.

1460 nabył od Nosów herbu Topór klucz dobrkowski k. Pilzna.

Dzięki pozycji ojca i brata otrzymał na dworze Wł Jagiełły nominację na kasztelanię rozpierską, którą objął po 1433 a przed 1434.

1440 udział w wyprawie po koronę dla Wł Jagiełły na Węgry. Uważał jednak, że król nie powinien angażować się w wojnę domową na Węgrzech i jako jedyny obok Jana Tęczyńskiego namawiali go do powrotu.

1442 - pierwsza wzmianka dokument o lokacji Koniecpola. Król przenosi go na kasztelanię sandomierską.

W okresie bezkrólewia 1444-1447 popierał Kazimierza Jagiellończyka.

1446 posłował na Litwę w celu przekonania króla o przyjęciu korony.

Po koronacji stał się bliskim doradcą i ekspertem od spraw Rusi.

Wystąpił jako świadek na 105 dokumentach Kazimierza w latach 1447-1454.

Obaj bracia Władysław III i Kazimierz Jagiellończyk Pożyczali od niego wysokie kwoty na finansowanie swojej polityki.

Interesował się medycyną. Na jego polecenie przepisano Tractatus de febribus Antoniego Gainiera.

Zmarł 4 IX 1460.
Co najmniej dwukrotnie żonaty.
Pierwszą żoną nieznana z imienia córka kasztelana kaliskiego Janusza z Tuliszkowa herbu Dryja, słynnego ambasadora Jagiełły.
Drugą żoną Przedbora była Elżbieta, c Olbrachta ze Szternbergu, którą poślubił ok. 1442.
Dziećmi Przedbora i pierwszego małżeństwa byli: Kochna (Konstancja), Mikołaj i Jakub, z drugiego zaś: Mikołaj i Zofia.

Konstancja

Pobóg, polski herb szlachecki. Srebrna podkowa w błękitnym polu, na podkowie złoty krzyż kawalerski. Znany od XIV w. w Małopolsce i na Mazowszu. Posługiwali się nim m.in. Górscy i Koniecpolscy.

Herb Pobóg

Z drzewa Koniecpolskich

Na podstawie Internetu
opracował Sebastian Wylęgły

Zawitkowska, Wioletta.
Tytuł W służbie pierwszych Jagiellonów : życie i działalność kanclerza Jana Taszki Koniecpolskiego / Wioletta Zawitkowska.
(http://www.bj.uj.edu.pl/uj/katalog?host=192.168.1.3%2b1235%2bDEFAULT&search=KEYWORD&function=INITREQ&SourceScreen=INITREQ&sessionid=2008010513523801139&skin=default&conf=.%2fchameleon.conf&lng=pl&itemu1=21&scant1=koniecpol&scanu1=21&u1=21&t1=%011946472&elementcount=3&pos=1&prevpos=1&rootsearch=3&)

Korespondencja Stanisława Koniecpolskiego hetmana wielkiego koronnego 1632-1646 /
oprac. Agnieszka Biedrzycka.
(http://www.bj.uj.edu.pl/uj/katalog?host=192.168.1.3%2b1235%2bDEFAULT&search=KEYWORD&function=INITREQ&SourceScreen=INITREQ&sessionid=2008010513523801139&skin=default&conf=.%2fchameleon.conf&lng=pl&itemu1=21&scant1=koniecpol&scanu1=21&u1=21&t1=%011629672&elementcount=3&pos=1&prevpos=1&rootsearch=3)

www.historicus.cba.pl/renesans
www.historicus.cba.pl/renesans/urzednicy.doc
http://www.wielcy.pl/psb/koniecpolski/jakub/12410.shtml
http://trees.pl/?load=show.tree&id=578&tryb=tekstowo