30.07.2007 r.
Pomnik przyrody w Gminie Koniecpol
Dąb Przedbór
Od najdawniejszych czasów ludzie otaczali stare i okazałe drzewa największą czcią. Wierzyli, że w nich zamieszkują opiekuńcze duchy. Składano im ofiary w postaci jadła i napojów, wieszano na ich gałęziach różne przedmioty. W ich cieniu kapłani odprawiali religijne obrzędy a władcy sądy. Były miejscem kultu religijnego. Zanoszono do nich prośby o przywrócenie zdrowia, opiekę nad rodziną, szczęśliwą miłość.
Nasi przodkowie czcili przede wszystkim dęby i lipy. Adam Mickiewicz w Panu Tadeuszu tak pisał:
"Drzewa moje ojczyste! Jeśli Niebo zdarzy,
Bym wrócił was oglądać, przyjaciele starzy,
Czyli Was znajdę jeszcze? Czy dotąd żyjecie?
Wy, koło których niegdyś pełzałem jak dziecię;
Czy żyje wielki Baublis, w którego ogromie
Wiekami wydrążonymi, jakby w dobrym domie
Dwunastu ludzi mogło wieczerzać za stołem."
Nasz dąb rosnący w Gminie Koniecpol nie jest tak wielki i stary. Nie znalazł się w książce pana Cezarego Pacyniuka "Najstarsze drzewa w Polsce". Ma on jednak wspaniałą i niepowtarzalną cechę - po prostu rośnie w naszej gminie.
Popatrzmy na najstarsze drzewa w Polsce:
| Miejscowość | Wiek lat: |
Obwód cm: |
Pierśnica cm: |
Wysokość m: |
| Antonin | 405 | 681 | 217 | 28 |
| 385 | 619 | 197 | 27 | |
| 355 | 515 | 164 | 27,5 | |
| 349 | 520 | 165 | 15 | |
| 374 | 624 | 199 | 23,5 | |
| Bartków | 654 | 916 | 291,5 | 23 |
| Bąkowo | 691 | 942 | 300 | 20 |
| Białowieża | 388 | 607 | 193 | 42 |
| 384 | 568 | 181 | 25 | |
| Czeszowo | 417 | 600 | 191 | 27 |
| 381 | 555 | 176,5 | 24 | |
| Doliwiec | 545 | 786 | 250,5 | 26 |
| Frombork | 471 | 700 | 223 | 29 |
| Grodziec | 456 | 698 | 222 | 29 |
| 380 | 586 | 186,5 | 28,5 | |
| 386 | 569 | 181 | 30 | |
| 368 | 564 | 179,5 | 28 | |
| Hniszów | 623 | 905 | 288 | 27,5 |
| Januszkowice | 608 | 884 | 281 | 28 |
| Kadyny | 684 | 993 | 316 | 26 |
| Klempicz | 369 | 581 | 185 | 28 |
| Kocięba | 385 | 595 | 189 | 26 |
| 357 | 570 | 181 | 22 | |
| Kopaszewo | 362 | 574 | 183 | 27 |
| 362 | 568 | 181 | 25 | |
| Kraków | 387 | 575 | 183 | 25,5 |
| 377 | 527 | 168 | 29 | |
| Lipno | 354 | 560 | 178 | 26,5 |
| Łabiszyn | 436 | 619 | 197 | 24 |
| Miłosław | 417 | 657 | 209 | 21 |
| Moszna | 402 | 657 | 209 | 25 |
| Mysłakowice | 449 | 750 | 239 | 26 |
| Nekla | 396 | 644 | 205 | 25 |
| Nogat | 587 | 943 | 300,5 | 27,5 |
| Owińska | 446 | 780 | 248 | 28 |
| Piotrowice | 727 | 992 | 315,5 | 29 |
| Przedborów | 361 | 614 | 195,5 | 26,5 |
| 355 | 576 | 183,5 | 21 | |
| Puławy | 386 | 573 | 182,5 | 25,5 |
| Rogalice | 389 | 643 | 204,5 | 26 |
| Rogalin | 609 | 910 | 289,5 | 24,5 |
| 523 | 742 | 236 | 21 | |
| 496 | 672 | 214 | 16 | |
| Rudy | 422 | 710 | 226 | 31 |
| Świnoujście | 428 | 638 | 202 | 26 |
| Szydłowiec | 548 | 861 | 274 | 27 |
| Śledziejowice | 398 | 634 | 202 | 25 |
| Toporów | 581 | 835 | 265 | 28,5 |
| 354 | 559 | 178 | 25 | |
| Trynosy | 469 | 740 | 235,5 | 15 |
| Tułowie Małe | 389 | 612 | 195 | 28,5 |
| Tyczyn | 473 | 680 | 216,5 | 24 |
| Warszawa | 591 | 838 | 266,5 | 26 |
| 425 | 667 | 212,5 | 25 | |
| 396 | 621 | 197,5 | 27,5 | |
| Węglówka | 605 | 860 | 273,5 | 28 |
| Wiśniowa | 416 | 642 | 204,8 | 30,5 |
| Wyszyny | 418 | 651 | 207 | 26,5 |
| Znów | 477 | 681 | 216,5 | 32 |
| 455 | 638 | 203 | 29 |
Porównanie naszego dębu z powyższą tabelką wypada pozytywnie. Nasz dąb szypułkowy /Quercus robur/ ma w chwili obecnej obwód ok. 740cm, wiek ok. 350 lat, wysokość ok. 33m. Nie ma się czego wstydzić. Wprost przeciwnie, wydaje się, że należy mu się godne miejsce w tym zestawieniu. Przyjrzyjmy się bliżej naszemu okazowi.
Pierwsze wzmianki o naszym dębie pochodzą z 7 października 1957 roku. Wtedy to z Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Kielcach przesłano do P.G.R.N. w Kuczkowie, do P.G.R.N. we Włoszczowie oraz do pana Wojciecha Niwińskiego orzeczenie nr 102 o uznaniu w/w drzewa za pomnik przyrody.
"Na podstawie art. 1, 11, 12 i 18 ustawy z dn. 7 kwietnia 1949r. o ochronie przyrody (Dz. U.R.P. nr 25, poz. 180) uznano za podlegający ochronie jako pomnik przyrody: Dąb o wymiarach: pierśnica (średnica na wysokości 1,30m nad ziemią) około 2,00m; obwód 620m; wysokość około 25m, wiek przybliżony 300 lat znajdujący się na obszarze wsi Kuźnica Wąsowska, Gromadzka R.N. Kuczków, Powiat Włoszczowa, woj. Kielce, stanowiący własność Ob. Niwińskiego Wojciecha zamieszkałego w Kuźnicy Wąsowskiej, będący w posiadaniu Niwińskiego Wojciecha".
Jak poważnie traktowano, już wtedy, ochronę przyrody czytamy w dalszej części pisma:
Zabrania się:
Za wykroczenia przeciwko wprowadzonym ograniczeniom zastosowano kary przewidziane w art. 28-30 i 32 ustawy z dn. 7 kwietnia 1949r. o ochronie przyrody z uwzględnieniem przepisów ustawy z dn. 15 grudnia 1951r. o orzecznictwie karno-administracyjnym (Dz. U. R.P. nr 66 poz. 54).
Ze względu na interes publiczny orzeczenie niniejsze natychmiast weszło w życie.
Orzeczenie podpisał Z-ca Przewodniczącego Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej Kazimierz Rogowski, Konserwator Przyrody i przedstawiciel Leśnictwa.
Jakie były dalsze losy naszego dębu? Oczywiście rósł sobie spokojnie, ale pewnego dnia okazało się, że rośnie w województwie Częstochwoskim. Niby taki stateczny, dostojny a figle mu w głowie. Tam odnotowano go 31.12. 1994 roku. Nadano mu numer 9/36 (Nr wg IWIEP 104). Sporządzono dokładny rysopis - dla jego dobra, no i żeby rozpoznać go można było. Jego charakterystyka wyglądała tak:
Podkreślono, ze obiekt był objęty ochroną prawną na podstawie Orzeczenia WRN w Kielcach Nr 102 z 07.10.1957r. W uwagach podano dwie daty:
- 07.10.1957r. - orzeczenie /obw. 620 cm/,
- 19.08.1991r. - przegląd /obw. 680cm/.
Z tych dwóch ostatnich wierszy wynika, że nasz bohater przytył w ciągu 34 lat. Jego obwód zwiększył się o 60cm, przybywało mu ok. 2cm na rok.
W Karcie Pomnika Przyrody nr rej. woj. 104, założonej w dniu przeglądu tj. 19.08.1991r. czytamy m. in.:
Kartę naszego pomnika przyrody sporządził Kierownik Oddziału Ogólnego Zbigniew Kulwas.
W dniu 6 lutego 1996 roku V-ce Wojewoda Województwa Częstochowskiego wydał Rozporządzenie nr 4/96 na mocy którego nasz dąb znalazł się w wykazie obiektów uznanych za pomniki przyrody pod numerem 9/36. /Dziennik Urzędowy Województwa Częstochowskiego nr 2/.
To nie koniec wędrówki naszego dębu. Obecnie można go znaleźć w Województwie Śląskim. W związku z tym kartotekę posiada w Urzędzie Wojewódzkim w Katowicach. W komputerowym Rejestrze Pomników Przyrody figuruje pod nr 9/36 jako dąb szypułkowy, obwód 620cm - rozporządzenie nr 4/96 z dn. 06.02.1996r. Wojewody Częstochowskiego - zm. Dz. U. Nr 2/96, poz. 5.
|
|
28 maja 2007 Rada Miejska miasta Koniecpola na wniosek Towarzystwa Przyjaciół Koniecpola nadała naszemu okazowi imię Przedbór dla uczczenia pamięci wszystkich Przedborów z rodu Koniecpolskich. Przede wszystkim dla oddania hołdu założycielowi miasta Koniecpola Przedborowi Koniecpolskiemu - synowi Jakuba i Konstancji (Kochny), piastującego funkcje kasztelana rozpierskiego 1434r., starosty przemyskiego 1440r., kasztelana sandomierskiego 1442r., zmarłego 4.09.1460r.
Nie bez znaczenia na wybór imienia okazało się położenie dębu - rośnie sobie majestatycznie przed lasem. Jak wódz stoi na czele swojej leśnej armii.
Przedbor - staropolskie imię męskie. Złożone z dwóch członów - "Przed" (oznacza - "przed", ale również "naj" ) oraz - "bor" (znaczy - "walczyć, zmagać się"). Może oznaczać - Najwaleczniejszy, Wojownik nad wojownikami. Przedbor imieniny obchodzi 27 września.
|
 |
|
 |
|
 |
|
 |
|
 |
|
 |
|
 |
To wszystkie informacje o naszym dębie, jakie udało nam się uzyskać. Należałoby się przyjrzeć naszemu okazowi bliżej, między innymi dlatego, że lata odcisnęły na nim swoje piętno. Warto, by zajął się nim jakiś prawdziwy fachowiec, zmierzył go i ocenił w sposób naukowy jego wiek. Najlepiej ktoś taki, jak pan Cezary Pacyniak, autor wspomnianej na wstępie książki "Najstarsze drzewa w Polsce". Wypadałoby Przedbora ogrodzić, a obok umieścić szczegółową informację o tym jedynym pomniku przyrody w naszej gminie.
Chciałem jeszcze zwrócić uwagę na okaz lipy rosnącej w Koniecpolu przy kościele św. Trójcy. W Polsce rejestr najokazalszych lip przedstawia się następująco:
Lipa drobnolistna
| Miejscowość | Wiek lat: |
Obwód cm: |
Pierśnica cm: |
Wysokość m: |
| Borowe | 425 | 760 | 242 | 26 |
| Cielętniki | 517 | 992 | 315,5 | 35 |
| Kliniska Wielkie | 445 | 871 | 277 | 27 |
| Kobylanka | 332 | 626 | 199 | 27,5 |
| Proślice | 446 | 750 | 239 | 25,5 |
| Warszawa | 395 | 716 | 228 | 19 |
Obwód naszej lipy wynosi 520cm. Jak widać nasz okaz zasługuje na to, by znalazł się w powyższej tabeli - wśród najokazalszych drzew w Polsce, by nadać mu status pomnika przyrody i go ochraniać. Mam nadzieje, że Wydział Ochrony Środowiska Urzędu Miejskiego w Koniecpolu zajmie się tym niezwłocznie.
|
 |
|
 |
Jerzy Zakrzewski
Źródła:
Cezary Pacyniak, "Najstarsze drzewa w Polsce",
Wojewódzki Konserwator Przyrody w Katowicach.